Reading time: 4 Minutes
Bedrijven werken steeds meer digitaal en dus wordt de plek waar we werken steeds minder belangrijk, aldus nomadische toekomstonderzoeker Ben Hammersley, vanuit een kantoor ergens in de wereld.
Het was simpeler toen we nog machines hadden. Tegen machines kun je aanschoppen. Die hebben body; het zijn massieve objecten waar je moeilijk omheen kunt. Hebt u een bedrijf dat dingen maakt, metaal in een bepaalde vorm buigt, hout bewerkt, of plastic verwerkt? Dan hebt u machines. Grote, logge dingen, die een plek moeten krijgen. U hebt een fabriek nodig, een locatie, een vaste plek in de wereld waar ze kunnen staan en waar ze hun eindproducten kunnen produceren. U hebt een plek nodig. Zodra u die plek hebt, is de rest eenvoudig.
Maar de wereld draait allang niet meer alleen om machines. Velen van ons werken tegenwoordig meer met een toetsenbord dan met de knoppen van een machine. En u kunt zich afvragen of daar nog wel een specifieke plek voor nodig is. Natuurlijk kan het handig zijn om meer te hebben dan alleen de spullen die in uw tas passen, zoals een mooie stoel, een afstelbaar bureau waar achter u kunt staan of een werkplek met maar liefst drie beeldschermen, maar dat is eerder een kwestie van ergonomie, niet van onmisbare industriële infrastructuur. Dat is iets heel anders.
Werken in een cloud
De opkomst van op netwerken gebaseerd kenniswerk stelt bestaande ideeën over hoe een bedrijf eruit zou moeten zien ter discussie. Locatie is daarbij het meest besproken onderwerp. Voor mijn eigen bedrijf ben ik verplicht een fysiek adres te hebben. De enige reden hiervoor is het feit dat dit een vereiste is bij banken en overheden. Ik krijg geen post: alle correspondentie gaat elektronisch. Ik handel niet in tastbare goederen, dus ze hoeven geen voorraad bij me af te leveren of afgewerkte producten op te halen voor verzending. En zelfs al zou een overheidsdienst met veel bombarie een inval bij mij doen in de hoop dozen vol bewijsmateriaal voor grootschalige internationale fraude of iets dergelijks te vinden, zouden we eerst moeten wachten tot ze al het papierwerk hebben uitgeprint. Ik heb trouwens ook geen archiefkasten, of een printer.
Niet alleen is al mijn infrastructuur digitaal, maar het is bovendien moeilijk te zeggen waar al dat digitale spul zich precies bevindt. Mijn e-mail wordt bijvoorbeeld door Google gehost in de cloud, maar deze gegevens worden bewaard op machines in datacenters die over de hele wereld verspreid zijn. Bovendien verplaatst alles zich: opent u uw Gmail een tijdje vanuit één land, dan verplaatst het systeem van Google uw gegevens naar een datacenter dat geografisch gezien dichter bij u in de buurt ligt. Maar dit gebeurt automatisch en zonder specifiek overzicht. U kunt Google vragen waar en op welke machine uw gegevens zijn opgeslagen, maar dat is hetzelfde als aan de lucht vragen waar het weer zich bevindt: overal.
In een digitale wereld kan werk overal en altijd worden uitgevoerd.
Afstanden verdwijnen
Dit alles werpt dus interessante vragen op over hoe een bedrijf eruit zou moeten zien. Als een locatie alleen nog maar aangeeft waar de database zich bevindt, dan maakt het toch niet meer uit wat de locatie is? Voor mij, en een groeiend aantal ondernemers met mij, is het antwoord nee. Mijn bedrijf bestaat uit een Engelsman die in LA woont, meerdere medewerkers die werken vanuit China, Nieuw-Zeeland en Thailand, en twee gasten van wie ik dit jaar niet precies kan zeggen waar ze zitten, alleen dat ze rond Singaporese tijd wakker lijken te zijn. Maar in geen van die landen is mijn bedrijf officieel gevestigd.
Juridisch gezien bevindt het zich in Estland, de Baltische staat met de meest geavanceerde digitale infrastructuur ter wereld. In Estland is de hele overheidsinfrastructuur online toegankelijk via een ID-kaart met chip met krachtige versleuteling. Sinds een paar jaar stelt het land die kaart beschikbaar aan ‘digitale burgers’ over de hele wereld. Wie in het bezit is van zo’n Estse ID-kaart, kan vanaf elke willekeurige plek op aarde een bedrijf oprichten in de Europese Unie, een bedrijfsrekening openen, zijn bedrijf runnen en belasting betalen. Ik ben twee keer in Estland geweest – het is een fijn land en ik kan een bezoek van harte aanbevelen, zeker in het voorjaar – maar dat was voor mijn bedrijf geen noodzakelijke voorwaarde.
Niet aan een locatie gebonden
Eind jaren negentig, aan het begin van de digitale revolutie, was een veelgehoorde dotcom-kreet de ‘death of distance’. De gedachte was dat er zich landsgrenzen- en locatie-overstijgende belangengemeenschappen zouden vormen. Nationaliteit en locatie zouden daardoor onbelangrijk worden.
Dat laatste is tot nu toe niet uitgekomen, maar het eerste deel van die verwachting is absoluut waarheid geworden. De locatie van een bedrijf staat volledig los van de locatie waarop mensen hun werk voor dat bedrijf uitvoeren. En die mensen zijn op hun beurt weer niet aan één plek gebonden door de apparatuur die ze gebruiken. Als ik straks per ongeluk mijn koffie over deze laptop mors, is dat geen ramp. Dankzij cloudservices en -opslag kan ik, zodra de winkels open zijn, een exacte kopie van mijn apparaat aanschaffen, installeren en in gebruik nemen. Als ik wat verder doordenk, is het dus helemaal niet zo gek om me af te vragen waar mijn computer is, zelfs al heb ik hem nu op schoot staan.
Dat ik nog altijd een fysiek adres nodig heb, heeft dus andere redenen. Plekken waar je naartoe kunt, waar je met elkaar kunt praten, waar je koffie kunt drinken en waar je internet hebt – die plekken zijn heel belangrijk. Een e-mailadres hebben we nodig, en misschien zelfs een telefoonnummer, voor wie in 2018 nog steeds de vreemde gewoonte heeft om mensen te bellen. Maar een permanent bedrijfsadres lijkt het laatste overbodige overblijfsel van de twintigste eeuw te zijn. Als ik geen machines heb, waarom moet ik dan zeggen waar ik ze zou neerzetten?
Ben Hammersley is een Britse journalist en televisiemaker gespecialiseerd in internettechnologie, woonachtig in Londen in het Verenigd Koninkrijk.
