Reading time: 7 Minutes
Hoe kunnen we de wijsheid uit de oudheid toepassen op de moderne werkplek? Filosoof Brennan Jacoby bekijkt de vier klassieke deugden voor een goede samenwerking, maar ook de ondeugden die roet in het eten gooien.
In de oudheid was er ooit een volk dat de grootste toren wilde bouwen die de wereld ooit had gezien. Doordat ze hun gezamenlijke kennis en vaardigheden deelden, verliep de bouw voorspoedig, in het begin althans. Maar toen werd hun arbeid verstoord door een god die ieder team een andere taal liet spreken. Het project werd alsmaar frustrerender en uiteindelijk onmogelijk. Het plan verdween met stille trom onder in een lade.
Onze huidige werkomgeving heeft kenmerken van een hedendaagse versie van Babel, waarin nieuwe technologische vooruitgang, social media en communicatiemiddelen vaak een rol krijgen toebedeeld. We werken nu aan projecten die vele jaren duren, meerdere continenten beslaan en waarbij tientallen of zelfs honderden collega’s betrokken zijn. Sterker nog, in vergelijking met de uitdagingen waarvoor samenwerkers vandaag de dag staan, is de toren van Babel een projectje dat de stagiairs van sales tijdens de lunch hadden kunnen afkrijgen.
De noodzaak van samenwerking
Hoewel het iets ontroerends heeft dat we gezamenlijke werkzaamheden inzetten om de wereld te vormen waarop we allemaal bouwen, is het essentieel te bepalen en te koesteren wat we ‘de samenwerkingsdeugden’ kunnen noemen: een set psychologische eigenschappen waarvan goed teamwork afhankelijk is. Hieronder volgen vier negatieve karaktereigenschappen waardoor onze gezamenlijke inspanning in de soep kan lopen, maar ook de stappen die individuen, teams en organisaties kunnen nemen om de samenwerkingsdeugden te ontwikkelen.
Onze huidige werkomgeving heeft kenmerken van een hedendaagse toren van Babel
Van lummelen naar duidelijkheid
Alle teams die succes willen boeken, moeten onze natuurlijk neiging tot luiheid aanpakken. Dionysius, de Griekse god van wijn en theater, is het schoolvoorbeeld van een nietsnut. Hij ging liever drinken en dansen dan iets ondernemen dat vagelijk op werk leek. In de context van samenwerking bestaat deze ondeugd uit alledaagse verleidingen zoals het onvoldoende voorbereiden van vergaderingen, slecht naar collega’s luisteren of een halfbakken conceptversie delen in de hoop dat een collega of manager het zware werk doet en er iets fatsoenlijks van maakt.
Soms is een gebrek aan motivatie de oorzaak van het gelummel, maar vaak is de dieperliggende reden dat we niet goed weten wat we geacht worden te doen of dat we het te druk hebben om te bedenken wat we nu echt van een project vinden. Door dit gebrek aan duidelijkheid durven we geen suggesties te doen of ons mogelijk op andermans terrein te wagen.
Tips voor meer duidelijkheid
Wat samenwerking betreft, geeft de Griekse godin van de wijsheid, Athene, het goede voorbeeld. Als de rust zelve wist zij altijd rationele oplossingen te vinden waar anderen wegzakten in geëmotioneerde conflicten, jaloezie en wrok. Als individu betekent dit duidelijkheid scheppen over uw rol en die van anderen. Deze rollen veranderen natuurlijk na verloop van tijd en daarom is het verstandig in een project van tevoren een aantal ijkpunten in te bouwen, zodat u op dat moment uw verantwoordelijkheden opnieuw kunt beoordelen en waar nodig bijstellen.
Bedrijven moeten het doel van hun organisatie duidelijk maken. Romeinse keizers beseften dat zelfs het hanteren van de macht over leven en dood zelden voldoende motiveert. In zijn Overpeinzingen noteert Marcus Aurelius: "Als u bij dageraad moeite heeft om uit bed te komen, zeg dan tegen uzelf: ‘Ik moet gaan werken, als een mens. … Is dit dan waarvoor ik ben geschapen? Om onder de dekens te kruipen en warm te blijven?’" Onthoud dus dat met anderen samenwerken uw bepalende eigenschap vormt.
Van verzoening naar onenigheid
Het is vanzelfsprekend te veronderstellen dat een kantoor met een vruchtbare samenwerking een plek is waar iedereen het goed met elkaar kan vinden, waar vergaderingen vol eensgezindheid en dezelfde inzichten zijn en waar conflicten niet voorkomen. We hebben de neiging samenwerking met harmonie te associëren. In de meeste gevallen kan onenigheid echter een stuwende kracht zijn. Wanneer we onze diepste en belangrijkste overtuigingen tegenover intelligente kritiek moeten verdedigen, komen we tot krachtigere manieren om onze ideeën uit te drukken, herkennen we de zwakke punten in onze plannen en leren we zulke gebreken te omzeilen.
Neem een voorbeeld aan de filosoof Socrates uit de Griekse oudheid, die zijn mede-inwoners van Athene de hele dag vragen stelde over allerlei onderwerpen. Hiermee wilde hij hen helpen in te zien dat ze misschien waren uitgegaan van de verkeerde veronderstellingen of te haastig tot de verkeerde conclusie waren gekomen. Zijn doel was de wijsheid die zijzelf al hadden in zich naar boven te halen.
Maak niet dezelfde fout als het Atheense stadsbestuur, dat Socrates een kwalijk voorbeeld voor de jeugd vond en hem ter dood veroordeelde door hem de gifbeker te laten leegdrinken. Als individuen, teams en organisaties moeten we ons beeld van geschillen bijstellen en deze op een productievere manier actief nastreven.
Marcus Aurelius sloeg het vinden van betekenis in het dagelijkse werk als deugd hoog aan
Tips voor het omarmen van geschillen
Beoefen de kunst van de indirecte vraag. Dit kan heel bevorderlijk zijn voor een succesvolle samenwerking en u kunt hiermee netelige kwesties aankaarten zonder iemand al te zeer tegen de haren in te strijken. Vraag niet "Heb je het verkoopdoel gehaald?" maar vraag "Hoe staat het met de verkoop?". Bedrijfsleiders hebben een voorbeeldfunctie voor directheid. Ares, de Griekse god van oorlog en daadkracht, werd geprezen voor zijn besluitvaardigheid bij ongemakkelijke en vervelende situaties. Volgens de mythe heeft hij de Spartanen geïnspireerd om weerstand te bieden tegen het intimiderende Perzische leger bij Thermopylae, waarmee zij Griekenland voor slavernij hebben behoed. Leidinggevenden moeten weerstand en meningsverschillen aanmoedigen, maar moeten het een en ander wel goedhartig weten te houden.
Van schone schijn naar realiteitszin
Veel bedrijven streven weliswaar naar een bedrijfscultuur waar authenticiteit, eerlijkheid en kwetsbaarheid hooglijk worden gewaardeerd, maar de werkelijkheid is vaak weerbarstiger. Het oplichterssyndroom tiert welig in menig organisatie en ironisch genoeg geldt dat hoe prestigieuzer het bedrijf is, hoe vaker werknemers het gevoel hebben dat ze per ongeluk zijn aangenomen.
We compenseren dit door ons een bepaalde houding aan te meten. We krabbelen liever vlijtig in ons aantekeningenboekje dan dat we een lachwekkend naïef voorstel doen waar iedereen bij is. We knikken heel instemmend zonder te begrijpen waar we het zo mee eens zijn. Of we nemen onze toevlucht tot ‘professioneel overkomen’ door gespecialiseerd jargon en gespecialiseerde afkortingen te bezigen die we zelf niet helemaal begrijpen.
De kampioen schone schijn onder de klassieke helden is ongetwijfeld Herakles, die erop stond in zijn eentje een reeks onmogelijke taken uit te voeren. Een verstandigere, eenvoudigere en snellere aanpak zou zijn geweest om een paar vrienden te verzamelen en vanaf het begin samen te werken.
Dit staat in schril contrast met de aartsrealist en meester van de samenwerking Odysseus. Zijn belangrijkste wapens waren tact, overredingskracht en wijsheid. Hij was met zijn mensen fysiek sterkere tegenstanders zoals de cycloop te slim af met enkel een woordspeling. De sleutel is het besef dat we niet alleen staan, dat de meeste hoofden op vrijwel dezelfde manier werken en dat de meeste collega’s vaak net zo geïntimideerd, nerveus of onzeker zijn als wijzelf.
Tips voor bescheidenheid
Wees meer op uw gemak bij ambivalentie. Het gaat hier niet om gemengde gevoelens hebben, maar het vermogen tegenstrijdige ideeën in gedachten te houden en deze rustig af te wegen zonder de aandrang te voelen meteen een standpunt te kiezen.
Organisaties doen er goed aan een investering in een beter bedrijfslogo en betere huisstijl te overwegen. Idealiter is een van de taken van een kunstvoorwerp ons beter te laten inleven in de hoofden van mensen die ons intimideren, opdat we de alledaagse, troebele en stormachtige ervaringen zien die zij hebben. Hierdoor voelen we ons niet zo bezwaard om zelf deel te nemen. Kunst kan ons eraan herinneren dat het oké is om ons bezorgd, onzeker en ongerust te voelen en tegelijkertijd geeft kunst ons de moed om toch mee te doen.
Managers zouden meer zoals Zeus moeten zijn, een zeer bedreven facilitator
Van misplaatst vertrouwen naar waardering
We denken misschien dat overmoed alleen het probleem van een kleine groep narcisten is, maar in werkelijkheid hebben velen onder ons op bepaalde gebieden van ons professioneel leven een ingebouwde zelfoverschatting die samenwerking in de weg kan staan.
Het kan beangstigend zijn te moeten toegeven dat een uitkomst die cruciaal is voor onze eigen ambities in de handen van collega’s ligt. Maar iemand die succesvol samenwerkt, is iemand die kan omgaan met de angst voor afhankelijkheid en die ook degenen van wie hij afhankelijk is echt weet te waarderen. Wanneer we samen onze schouders eronder zetten, komen we met onze sterke punten en kennis als collectief veel verder dan wat we in ons eentje kunnen klaarspelen.
Tips voor waardering
Vervang een e-mail met een echt gesprek, waarin u uw bedoeling duidelijk maakt en waarmee u een eindresultaat bereikt. Het vermindert misverstanden aanzienlijk en is bevorderlijk voor de efficiëntie en de creativiteit op de lange termijn.
Managers zouden meer zoals Zeus moeten zijn. Zeus wierp niet alleen bliksemschichten, hij was ook een meesterlijke vergaderingsvoorzitter: een zeer bedreven facilitator die de grenzen bewaakt, de andere goden hun zegje laat doen, de vinger op de zere plek legt en met oplossingen komt waarin iedereen zich kan vinden. Kijk bijvoorbeeld naar de sportwereld, waar voetbalcommentatoren en spelers regelmatig ploeggenoten roemen om hun ‘assists’. Bouwen aan sterke, samenwerkingsgerichte organisaties draait niet om investeren in betere stenen, maar om het versterken van het metselwerk tussen alle stenen.
Tot slot
Beschaving is eigenlijk een kwestie van intense samenwerking. Het Griekse woord voor een teruggetrokken persoon, iemand die resoluut persoonlijke doelen nastreeft in plaats van het algemeen belang, is idiotes, de oorsprong van het woord ‘idioot’ in veel talen. Een succesvolle samenwerking kan worden ondersteund door technologische vooruitgang, maar om optimaal samen te werken, moeten we ook vertrouwen hebben in een paar heel oude methodes: een persoonlijk gesprek in plaats van een e-mail en ruimte in uw werkdag vrijmaken om de balans op te maken, na te denken en in afzondering duidelijkheid te scheppen.
